با توجه به درخواست بسیاری از دوستان مبنی بر اطلاعات بیشتر در مورد ترجمه ی ماشینی در زبان فارسی و درخواست برخی از دوستان مبنی بر معرفی مقالات فارسی در این زمینه، من یک مقاله فارسی در این رابطه با نام ” انسان مترجم و ترجمة ماشینی: بررسی موردی مشکلات ماشین ترجمة انگلیسی به فارسی «پدیده»” از نشریه ی فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی را در این قسمت آورده ام.
چکیده
هدف از نگارش این مقاله آن بود تا دستکم بخشی از مشکلات ترجمه ماشینی، مشخص و ریشهیابی گردد. یافتهها حاکی از آن بود که «پدیده» در حال حاضر دارای مشکلات فراوانی است که ریشة آنها را در سه چیز میتوان جستجو کرد: ۱) نبود زبانشناسان مجرب در گروه برنامهنویسان؛ ۲) نحوـ محوربودن تئوری زبانی؛ ۳) نبود قدرت تعقل و تفکر در ماشینهای ترجمه. ضمناً مشخص گردید که مشکلات نوع اول را میتوان با بهکارگیری نیروی متخصص رفع نمود. مشکلات نوع دوم با تجدیدنظر در تئوری زبانی و توجه به معنا قابل رفع است، اما- دستکم در شرایط کنونی- نمیتوان قدرت تعقل و تفکر را به ماشین داد و بنابراین مشکلات مربوط به مورد ۳ قابل حل نیستند. با وجود این، نتیجهگیری شد که برای ترجمة متون اینترنتی و حجم زیادی از اطلاعات، بویژه وقتی هدف درک کلیات متن باشد، استفاده از ماشین به جای انسان هم راحتتر است و هم سریعتر و معقولتر.
کلیدواژهها: ماشین ترجمه، ترجمة ماشینی، ترجمة انسانی، شیوة میان زبانی در ترجمة ماشینی، شیوة انتقال در ترجمة ماشینی، ماشین ترجمة «پدیده»، ترجمة انگلیسیـ فارسی
مقدمه
در آغاز اجازه دهید دیدگاههای مختلفی را که دربارة بخش آغازین عنوان این مقاله وجود دارد، باهم مرور کنیم. در یک نگاه کلی سه دیدگاه مختلف درخصوص عنوان این مقاله هست: ۱) طرفداران نظریة نبود تفاوت بین انسان مترجم و ماشین ترجمه، ۲) طرفداران تفوق انسان مترجم بر ماشین ترجمه، و ۳) طرفداران تفوق ماشین ترجمه بر انسان مترجم.
برخی از صاحبنظران بر این باورند که در ترجمه، بین انسان و ماشین تفاوت چندانی وجود ندارد. آنان ضمن اقرار به مشکلات موجود در کار ماشین ترجمه و قبول عملکرد ضعیف آن نسبت به عملکرد مترجمان متخصص، اظهار میدارند که در آینده ماشین ترجمه از عملکردی بهتر برخوردار خواهد شد و در توجیه ادعای خود میگویند که در شرایط فعلی، رایانهها در انجام امور محاسباتی و ریاضیات، نسبت به انسان از سرعت عمل بیشتری برخوردارند و به بیان دیگر انسان ابداً در این زمینهها قادر نیست با ماشین رقابت کند. مثلاً تصور کنید که بخواهیم دو عدد ۱۲۳۹۴۷۶۵ و ۸۹۴۵۶۳۰ را در هم ضرب، حاصل را از ۴۴۳۹۵۴ کسر و نتیجه را بر ۱۲۴۵۹ تقسیم کنیم. مسلماً حتی با استفاده از کاغذ، انجام چنین کاری برای انسان چندین دقیقه بهطول خواهد انجامید، درحالی که تمام این محاسبات را یک ماشین حساب ساده میتواند با دقت لازم و تنها در چند ثانیه به انجام برساند. این گروه از محققان، یادگیری ریاضیات را دشوارتر از یادگیری زبان میدانند و بر این نکته تأکید میکنند که در آیندهای نزدیک، رایانة جدیدی را خلق خواهند نمود که در امر ترجمه، پردازش اطلاعات و زبان از سرعت عمل و دقتی چون انسان برخوردار باشد.
طرفداران تفوق انسان مترجم بر ماشین ترجمه بر این باورند که چون عملکرد ذهن انسان با ماشین متفاوت است و ماشین از قدرت تصمیمگیری و انتخابی که انسان دارد، برخوردار نیست، هیچگاه نخواهد توانست بهتر از انسان یا حتی مانند انسان به ترجمه و امور مربوط به آن بپردازد.
طرفداران تفوق ماشین ترجمه بر انسان مترجم نیز بر این باورند که مشکلات ماشین ترجمه سالها پیش مرتفعشده و هماکنون اینگونه ماشینها در ترجمة متون مختلف ـ یا دستکم انواعی از آن ـ با مشکلی مواجه نیستند و در آیندهای نزدیک خواهند توانست بهتر از انسان به ترجمة متون مختلف بپردازند.
در این مقاله و با ارائة مثالها و بحثهای مختلف نشان خواهیم داد که با توجه به پیشرفتهای بهدست آمدة کنونی در علوم، ماشین قادر نیست مانند انسان به ترجمه بپردازد. توجه داشته باشید که این گفته بدان معنان نیست که ماشین قادر به ترجمه نیست، بلکه بر کیفیت پایینتر ترجمة ماشینی در مقایسه با ترجمة انسانی تأکید دارد.
….
نتیجهگیری
تعقل و تفکر اساس کار زبان انسان را تشکیل میدهد و ماشین فاقد آن است.
ریشة مشکلات امروزی ماشینهای ترجمه را باید در سه چیز جستجو کرد:
۱. برنامههای نادرست که به ماشین داده میشود و بیشتر آنها ناشی از کماطلاعی یا بیاطلاعی برنامهنویسان میباشد. ضمناً ضروری است برای داشتن برنامههای مناسب، در گروه برنامهنویسان، زبانشناسی مجرب نیز گنجانده شود تا با تحلیل ساختارهای مختلف زبان، الگوهای مناسب را برای تهیة برنامه در اختیار برنامهنویسان قرار دهد.
۲. با ضعف موجود در تئوری زبانی، طبیعی است که نمیتوان زبان را جدای از معنا بررسی کرد. حتی وقتی دربارة آواهای زبانی صحبت میکنیم، به معنا نیازمندیم (مثلاً جفتهای کمینه را برای تعیین واجهای زبان بهکار میبریم). بنابراین چنانچه تئوری زبانی به گونهای اصلاح گردد که معنا را نیز لحاظ کند میتوان بخش دیگری از مشکلات ماشینهای ترجمه را حل کرد. البته انجام چنین کاری بسیار دشوار، اما شدنی است.
۳. اگر بتوانیم به شکلی فقدان چنین قدرتی را ـ یعنی همان نعمتی را که خدا به ما عطا کرده ـ در اختیار ماشین قرار دهیم، (که البته دستیابی به این هدف بسیار بعید به نظر میرسد) مشکلات ماشینهای ترجمه را میتوان رفع نمود. بنابراین باید انتظار داشته باشیم که با توجه به دانش کنونی بشر، حتی در صورتی که مشکلات دستة اول و دوم رفع گردند، مشکلات دستة سوم به قوت خود باقی بمانند.
سؤالی که در اینجا میتوان مطرح کرد آن است که اگر به فرض بتوانیم چنین قدرتی را به ماشین بدهیم آیا خواهیم توانست هروقت که بخواهیم آن را از ماشین بازپس بگیریم؟ یا از ماشین بخواهیم که برخلاف میل و ارادة خود (که به خاطر داشتن قدرت تعقل، پیدا نموده) هر کاری را که ما بخواهیم، به انجام برساند؟ چنین وضعیتی را «رابینسون» (Robinson, Douglas, 1992) به خوبی به تصویر کشیده است. او مینویسد: اگر ماشین ترجمه بتواند مثل انسان ترجمه کند و از قدرت تعقل و تفکر برخوردار باشد، آیا ترجیح نخواهد داد صبح که از خواب برمیخیزد، به جای ترجمة متن تجاری یا … پای تلویزیون بنشیند و فیلم چارلی را تماشا کند؟!».
برای دریافت کامل مقاله بر روی لینک زیر کلیک نمایید.